گوشت گوسفند و سلامت متابولیک: راهنمای علمی کاهش اسید اوریک با تغذیه گیاهی

تاریخ : 1404.08.22

نویسنده : Football Doost

نظرات : 0

مقدمه

اسید اوریک (Uric acid) ترکیبی است که در بدن در اثر تجزیۀ پورین‌ها تولید می‌شود و بخش عمده آن از راه کلیه‌ها دفع می‌شود. زمانی که تولید این ماده زیاد شود یا دفع آن کاهش یابد، سطح آن در خون بالا می‌رود (هیپراوری‌سمی)، که زمینه‌ساز مشکلاتی مانند (گَوت)، سنگ کلیه، التهاب مفاصل و حتی بیماری‌های قلبی و متابولیک می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که یکی از عوامل تغذیه‌ای مهم در افزایش سطح اسید اوریک، مصرف گوشت قرمز است. در این میان، گوشت گوسفند به‌عنوان یکی از گوشت‌های قرمز، معمولاً دارای پورین‌های بیشتر و نیز چربی اشباع و ترکیبات جانبی است که می‌تواند این اثر را تشدید کند.

تأثیر مصرف گوشت گوسفند بر افزایش سطح اسید اوریک

۱. پورین و تولید اسید اوریک
گوشت گوسفند – مانند بسیاری از گوشت‌های قرمز – حاوی میزان نسبتاً بالایی پورین‌هاست. پورین‌ها در بدن به ‌اسید اوریک تبدیل می‌شوند. زمانی که مقدار پورین دریافتی زیاد باشد، تولید اسید اوریک نیز افزایش می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف گوشت قرمز با افزایش احتمال هیپراوری‌سمی و نقرس همراه است.
به‌طور خاص، مطالعه‌ای در کره نشان داد افرادی که مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده‌شان زیاد بوده همراه با نمره ژنتیکی بالا در زمینه اسید اوریک، خطر بروز هیپراوری‌سمی در آن‌ها تا حدود ‎۲٫۷۲ برابر بیشتر بوده است.
اگر گوشت گوسفند را نیز جزء این گروه حساب کنیم ـ به‌ویژه گوشتی که چرب یا همراه با چربی اضافی مصرف شود ـ احتمال دارد تأثیر مشابه یا حتی بیشتری بر سطح اسید اوریک داشته باشد.

۲. چربی اشباع، وزن بدن و مقاومت به انسولین
گوشت گوسفند معمولاً چربی اشباع بیشتری نسبت به برخی گوشت‌های سفید دارد. مصرف چربی اشباع بالا می‌تواند به افزایش وزن، تجمع چربی احشایی، مقاومت به انسولین و کاهش کارایی کلیه‌ها در دفع اسید اوریک منجر شود. مطالعات نشان داده‌اند که الگوی غذایی «گوشت + کربوهیدرات تصفیه‌شده» با سطح بالاتر اسید اوریک ارتباط دارد.
افزون بر این، وزن بالا و چاقی، مستقل از رژیم، عامل مؤثری در افزایش سطح اسید اوریک به شمار می‌آید.

۳. مصرف زیاد گوشت و میزان پورین مصرفی بالا
مطالعه‌ای نشان داده است که در سالمندان، گروهی که بالاترین میزان مصرف گوشت داشته‌اند، سطح اسید اوریک‌شان حدود ۰٫۵۸ mg/dl بیشتر بوده نسبت به گروهی با کم‌ترین مصرف.
اگر بخواهیم مثال بزنیم: فرض کنید فردی به طور مرتب گوشت گوسفند مصرف می‌کند (مثلاً چند بار در هفته). این می‌تواند به مرور موجب تجمع اسید اوریک و بارگذاری کلیوی بیشتر شود، به‌ویژه اگر سایر عوامل مانند کم‌آبی، مصرف زیاد الکل، یا مشکلات کلیوی نیز وجود داشته باشند.

۴. گوشت گوسفند به‌عنوان عامل محتمل در بار پورین
اگرچه بیشتر مطالعات دقیقاً «گوشت گوسفند» را به‌صورت جداگانه بررسی نکرده‌اند، اما از آنجایی که گوشت قرمز به‌طور کلی دارای پورین بیشتر است (و گوشت گوسفند یکی از انواع آن است)، منطقی است که این گوشت نیز بخشی از عامل‌های افزاینده سطح اسید اوریک باشد. برای نمونه، مقاله‌ای نشان داده که مصرف گوشت قرمز در زنان باردار با سطح بالاتر اسید اوریک همراه بوده است.
همچنین، در مطالعات مروری، مصرف گوشت قرمز با افزایش خطر نقرس و هیپراوری‌سمی همراه بوده است.

۵. دفع ناکافی و عوامل کمکی
دمای بالای پروتئین‌های حیوانی، چربی اشباع، مصرف کم آب، فعالیت بدنی کم، کلیه‌های ضعیف‌تر—all می‌توانند مؤثر باشند. به عبارت دیگر، حتی اگر فردی گوشت گوسفند مصرف می‌کند، اگر آب کافی ننوشد، فعالیت بدنی نداشته باشد یا کلیه‌هایش ضعیف باشند، احتمال تجمع اسید اوریک بیشتر خواهد بود. در نتیجه، باید گفت که گوشت گوسفند به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر، همراه با سایر عوامل، می‌تواند سطح اسید اوریک را بالا ببرد.

مضرات مصرف محصولات حیوانی

در این بخش، به برخی از مضرات مصرف گوشت و محصولات حیوانی می‌پردازم؛ نه فقط از منظر اسید اوریک، بلکه از منظر سلامت عمومی.

افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی
مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده با چربی اشباع بالا، کلسترول بد (LDL) و فشار خون بالا همراه است. این امر موجب افزایش ریسک بیماری قلبی می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که رژیم‌هایی با گوشت ریسک بالاتر بیماری‌های قلبی دارند.
افزایش خطر دیابت نوع ۲، چاقی و مقاومت به انسولین
گوشت قرمز زیاد و فرآوری‌شده همراه با کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، سبک غذایی با فشار بالا بر متابولیسم است و می‌تواند موجب چاقی و دیابت شود.
افزایش ریسک بعضی از سرطان‌ها
تحقیقات حاکی‌اند که مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده با افزایش خطر سرطان روده بزرگ، پانکراس یا پروستات همراه است.
التهاب مزمن و اختلال در میکروبیوم روده
سبک غذایی پر از محصولات حیوانی و کم از سبزیجات، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است التهاب مزمن و اختلال در میکروبیوم روده ایجاد کند؛ این وضعیت به نوبه خود می‌تواند ریسک بیماری‌های کرونر، متابولیک و کلیوی را افزایش دهد.
بار محیطی و اخلاقی (به‌صورت ضمنی)
اگرچه این مقاله بیشتر بر سلامت انسان متمرکز است، اما مصرف محصولات حیوانی به‌ویژه گوشت قرمز، حامل بار زیست‌محیطی بالا و گاهاً مسائل اخلاقی است؛ کاهش مصرف آن می‌تواند به نفع سلامت عمومی و محیط زیست باشد.

مزایای مصرف منابع جایگزین گیاهی

خوشبختانه، منابع گیاهی متعدد و متنوعی هستند که می‌توانند بخشی از رژیم غذایی ما را جایگزین یا مکمل نمایند و از مزایای قابل توجهی برخوردارند:

پروتئین گیاهی و حبوبات
حبوبات (مانند عدس، نخود، لوبیا) و منابع پروتئینی گیاهی (مانند سویا، نخود فرنگی، مغزها) می‌توانند جایگزین مناسبی برای گوشت باشند. دریافت پروتئین از منابع گیاهی با دریافت فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی همراه است، و غالباً چربی اشباع کمتری دارد.
کاهش بار پورین حیوانی
با کاهش مصرف گوشت قرمز، مقدار پورین حیوانی دریافتی کاهش می‌یابد و در نتیجه تولید اسید اوریک پایین‌تر خواهد بود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیشتر محصولات گیاهی با کاهش خطر هیپراوری‌سمی و نقرس همراه است.
افزایش دریافت فیبر، آنتی‌اکسیدان و ترکیبات ضدالتهابی
رژیم گیاهی به‌طور طبیعی منجر به دریافت بیشتر سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، مغزها و دانه‌ها می‌شود. این تنوع مواد غذایی به کاهش التهاب، بهبود میکروبیوم روده‌ای و بهبود عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کند.
بهبود دفع اسید اوریک از راه کلیه‌ها
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف لبنیات کم‌چرب و یا سویا می‌تواند بهبود دفع اسید اوریک از راه ادرار داشته باشد.
کاهش وزن و کنترل متابولیک
رژیم‌های گیاهی معمولاً به کاهش وزن، بهبود حساسیت به انسولین و کاهش چربی بدن منجر می‌شوند؛ این‌ها زمینه‌ساز دفع بهتر اسید اوریک و کاهش خطر نقرس هستند.
کاهش ریسک بیماری‌های مزمن
مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های گیاهی یا عمدتاً گیاهی با کاهش ریسک بیماری‌های قلبی، دیابت، فشار خون بالا و برخی از سرطان‌ها مرتبط هستند.
تنوع و رضایت غذایی
منابع گیاهی گزینه‌های متنوعی ایجاد می‌کنند که می‌توانند رژیم غذایی را جذاب‌تر سازند و از خستگی و یکنواختی کاسته شود؛ این امر در واقع احتمال پایبندی به یک رژیم سالم را افزایش می‌دهد.

توصیه‌های عملی برای کاهش سطح اسید اوریک و بهینه‌سازی رژیم

اگر گوشت گوسفند را مصرف می‌کنید، بهتر است میزان آن را کاهش دهید و در هفته یک یا دو وعده محدود کنید.
هنگام مصرف گوشت، آن را همراه با سبزیجات زیاد، غلات کامل و حبوبات سرو کنید تا حجم پورین بالا با فیبر و مواد مغذی جبران شود.
حداقل یک یا دو وعده در هفته را به منابع گیاهی اختصاص دهید: مثلاً خوراک عدس، خوراک لوبیا سبز، سالاد پروتئینی با مغزها.
مصرف آب به میزان کافی (روزانه حدود ۲ تا ۳ لیتر یا بیشتر) داشته باشید؛ آب کافی به دفع اسید اوریک کمک می‌کند.
از فرآورده‌های حیوانی بسیار چرب، گوشت ارگان (دل، جگر، کلیه) که پورین بیشتری دارند، پرهیز کنید یا بسیار محدود مصرف کنید.
وزن بدن را در محدوده سالم حفظ کنید؛ کاهش وزن در صورت اضافه وزن، می‌تواند سطح اسید اوریک را کاهش دهد.
رژیم غذایی با الگوی مانند یا مدیترانه‌ای (که گوشت قرمز کم‌تر، سبزیجات، میوه، غلات کامل بیشتر دارد) می‌تواند مفید باشد.
در صورت ابتلا به نقرس یا سابقه خانوادگی، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت نمایید.

جمع‌بندی

در نهایت، باید تأکید کنم که مصرف گوشت گوسفند – مانند بسیاری از گوشت‌های قرمز – می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در افزایش سطح اسید اوریک و بروز مشکلات مرتبط باشد. اما این به‌معنای آن نیست که «گوشت همیشه بد است» یا «باید گوشت را به‌کلی حذف کرد». بلکه مهم «میزان»، «فرکانس»، «کیفیت گوشت»، «روش پخت»، «ترکیب وعده غذایی» و سایر عوامل همراه (مانند وزن بدن، فعالیت بدنی، مصرف آب، عملکرد کلیه) هستند.
از سوی دیگر، منابع گیاهی جایگزین نه فقط کاهش‌دهنده خطرات هستند بلکه مزایای متعددی نیز برای سلامت دارند. ترکیبی متعادل از مصرف کم‌تر گوشت قرمز، افزایش منابع گیاهی و سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش سطح اسید اوریک، کاهش ریسک بیماری‌های مزمن و ارتقای کیفیت زندگی بینجامد.

منابع

Choi HK, et al. «Dietary factors and risk of gout and hyperuricemia: a meta‑analysis and systematic review.» Arthritis Research & Therapy. 2018.
Byeon SN, et al. «A combination of red and processed meat intake and polygenic risk score influences the incidence of hyperuricemia in middle‑aged Korean adults.» Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition. 2024.
Abbaspour N, et al. «Implication of red meat consumption habits in serum uric acid levels and mood disorders among first‑trimester pregnant women.» BMC Nutrition. 2023.
Bamiker MA, et al. «Intake of Purine‑rich Foods, Total Meat, Seafood and Dairy Products and Relationship to Serum of Uric Acid.» American Scientific Research Journal for Engineering, Technology, and Sciences. 2016.
Li C, et al. «Meat–Carbohydrate Dietary Pattern and Elevated Serum Uric Acid in Children and Adolescents: Mediating Role of Obesity in a Cross‑Sectional Study.» Nutrients. 2023.
Medscape. «DASH Diet May Reduce Gout Risk.»
PubMed. «Nutritional therapy of gout.»
Nutrition Journal. «Cross‑sectional analysis of nutrition and serum uric acid in two Caucasian cohorts: the AusDiab Study and the Tromsø study.»